ادامه مطلب روش های رشدزبان اموزی در دوره ی ابتدایی

تصویر خوانی :

نوشته های نگارش یافته به نام نقاشی یا عکس که در قالب حرف، اسم ،جمله ،سخن  داستان ، شعر و.....می توان آنها را به کودکان آموزش دادتصویر نامیده می شوند.تصویــر‌ها ازعوامل تسهیل پیشرفت در امرزبـان آموزی کودکـان وحتی بزرگسالان محسوب می شوند. مشاهده ودقت در تصاویــرتوانایی تبدیل کلمه به جملـه وجمله به .... را افزایش می دهد.وبه تسریع در یادگیری می انجامد. به تبع آن خوانـدن،،کنجکاوی وایجاد نگرش ونهایتاَ سخن گفتن با تصاویر ،موفقیت چشمگیر را درکسب مراحل اهداف زبان آموزی کامل به دنبال‌دارد..

با شکستن طلسم واهمه ازگفتن وشرم کردن پا گشایی به عرصه ی خودباوری در کودک ایجادمی شودو یکی ازراهکارهای این تدبیر سخن گفتن است با تصویر.یاد دادن کودکان برای سخن‌گفتن با تصاویر تولید خلاقیت است.به صورت انفـرادی یا گـروهی این کار را می توان درکلاسهای درس به آسانی انجام داد.ومی تواند اهداف زیر را به بار آورد. زبان تصویر می تواند جمله یا مجموعه ای از کلمات باشد، بدون آنکه از قاعده یاگرامر خاصی پیروی کند.مانند سروده های خلاقانه ی هنرمندان در مکان هاو مراسمات . به همین دلیل دانش آموزان در شرح احساسات خود به زبان دیگر موفق خواهند بود واین خود منجر به با لا رفتن اعتماد به نفس ویادگیری آسان تر زبان می شود.

1-دانش آموز با واژه های زبان مورد نظر زودتروبیشترآشنا می شود. از تصور خود می‌تواند جمله بسازد. محدودیت ندارد.میتواند تتشریح کند یا خلاصه نماید.و...... خواندن تصویر از خواندن نوشتار آسان تر است .

2-ازروی تصاویر می‌تواند اهداف موضوعهای درسی را  زودتردرک کندو بازگو نماید.

3-ارزش واهمیت تصویر را می فهمد . آن را عبث نمی پندارد و نادیده نمی گیرد.

4-حرف زدن با تصاویر ساده‌ترین وبهترین راه یاد گیری درس انشاوزمینه ساز مهارت خود یابی ونگاه و نگرش  با دقت است.یعنی کودک حرکت با ذهن وخیال را می‌آموزد.

5-توانایی شناخت ومقایسه را در کــودک پیدا می کند .در‌باره ی خوب وبد بودن تصویر به نقد می پردازد وآن را بروز می دهد.

6-انگیزه ایجاد می کند.ابتدا  تقلید می نماید ودر صورت راهنمایی وتشویق به تولید ،تفکیک ونمایش اثر می انجامد.

 بادیدن  تصاویریا مناظر کودک می‌تواندبادقت کردن در‌آن‌جمله‌،انشا،داستان،شعروگزارش....بهتر .در باره ی موضوع ،خواسته یا هدفش  بنویسد.تصویرراهکاری عالی است که زمان و راه دوربیشتر اهداف آموزشی مانند زبان آموزی را کوتاه و نزدیک وآسان‌تر می‌سازد. حرف زدن و ساختن جمله ها و عبارت ها درباره ی تصاویر علاوه براثربخشی آن در زبان آموزی قوه ی تخیل، خلاقیت و ذهن بچه ها را نیز تقویت می نماید. 

قصه گویی : 

 والدین امروز، برای فرداهای دور فرزندان خودجهت موفقیت در دانشگاه، شغل های نام آور ودرآمد زا، کودکان خود راچنان تنبیه وتشویق ‌می کنند ؛ که فراموش می‌کنند کودکی کودکشان را. در حالیکه‌در این کشاکش ،هستند کودکانی که ازاین درس خواندن‌ها رنج می برند وگلایه دارند و جز خاطرات تلخ از امتحان و اضطراب نمره و انبوهی از مطالب سخت و خشک و پراکنده بهره ای نصیب آنان نمی شود..

صحبت کردن با کودکان یکی از مهمترین کارهایی است که والدین درارتباط با فرزندانشان انجام می دهند. این امر برای رشدآنهااهمیت‌حیاتی‌داشته‌وانجام‌هرچه‌زودترآن‌نتایج‌بهتری‌به‌دنبال‌خواهدداشت. .

 گفتن قصه می تواندباروش های متفاوت سنتی-کلاسیک –مدرن و.........می‌تواند انجام گیرد .  

یکی از تکنیک ها و برنامه هایی که می تواند به رشد و بهبود زبان در کودکان کمک کند، قصه و قصه گویی است انسان ها در همه ی حالات زندگی با قصه همراه و مأنوس بوده اند و همین است که قصه را هم سن انسان دانسته اند. کودکان شیفته ی قصه و قصه گویی هستند . قصه تأثیر شگرفی‌در روان زبان، رفتار و شخصیت کودک برجا می گذارد.در کنار قصه گویی می توان از کودک خواست تا کلمه یا کلماتی را تکرار کند یا مثلاً بگوید که قهرمان از کجا حرکت کرده، نامش چه بوده، چه دید و چه گفت و …با این تکرارها می توان به کودک کمک کرد تا کلمات را بیان کند، به خاطر بسپارد و اگر احیاناً اشتباه یاد گرفته است تصحیح کند. قصه فرصت خوبی برای اصلاح لغزش ها و اشکالات زبانی می تواند باشد..مربیان می توانند گاه گاهی از کودکان بخواهند که آنها به قصه گویی بپردازند. در قصه گویی دو مهارت مهم زبان آموزی یعنی گوش کردن و سخن گفتن یا پرسیدن تمرین و تقویت می شود.

*:داستانها یا نوشته هارا با صدای بلند بخوانید واز کودکان نیز بخواهید که در خواندن این شیوه عمل کنند . 

*برتلفظصحیح‌کلمات‌سخت‌اصرارنکنید.تادرفرآیندخواندن‌وقفه‌ایجادنشود. 

بعدازاتمام‌خواندن‌تلفظ‌درستی‌کلمه‌را‌ازخودش‌جویاشوید. البته قصه هایی که با هدف آموزش زبان برای کودکان طراحی می شوند، با قصه های دیگر تفاوت های اساسی دارند. قصه های آموزشی باید ویژگی های خاصی داشته باشند از جمله: باید موضوع قصه برای زبان آموزان جالب و قابل فهم باشد. قصه های آموزش زبان باید با فرهنگی  موجود در محیط زندگی زبان آموزان هم خوانی داشته‌باشد. واژگانی که در قصه های آموزش زبان استفاده می شود، باید معنای واضح داشته باشد. حوادث قصه روشن و آشکار باشد.

قصه می تواند دارای بخش گره افکنی و گره گشایی  باشد، در عین حال می توان این بخش قصه را با کمک زبان آموزان مشخص کرد. قصه برای آموزش زبان باید ترکیبی از روایت و نقل قول های شخصیت های داستان باشد. از زمانهای ساده و گذشته افعال استفاده شود. تعداد شخصیت های قصه های آموزشی باید زیاد نباشد، زیرا باعث خواهد شد زبان آموز هنگام گوش دادن توالی حوادث قصه را گم کند.در قصه های آموزش زبان نباید بهشیوه ی مستقیم در پی آموزش یا القای نکات اخلاقی باشیم.

 نکته دیگر این که نحوه ارائه قصه ویژه آموزش زبان با قصه های دیگر تفاوت های بسیاری دارد. در این فعالیت تکرار نقش مهمی دارد. اگر قصه برای زبان آموزان جالب و جذاب باشد، آنها دوست دارند چندین بار آن را بشنوند؛ حتی معلم می تواند با تکرار قصه زمینه ای را ایجاد کند که زبان آموزان بتوانند در عین یادگیری مطالب زبانی قصه، فرآیندهای ذهنی شان را که قبلا به آنها اشاره شد، فعال کنند.یعنی زبان آموزان هنگام گوش دادن به قصه ممکن است به برخی شخصیت های آن احساس علاقه کنند یا خودشان را به جای آنها قرار دهند و حرکات و گفتار شخصیت های قصه را تقلید کنند.

*بیداری بصری: قصه ، استعداد تصویرسازی کودک را بیدار می‌کند، قوه تخیل رشد می یابد.. در قصه‌ها به علایق بچه‌ها پی‌برده می‌شود و از طرفی با خواندن مطالب درباره علایق کودک، اشتیاق او را به سمت خواندن سوق می‌دهید او در داستان شخصیت‌های مختلف را درک می‌کند و تفاوت‌ها را درمی‌یابد و افق دید او وسیع‌تر می‌شود.

* قصه‌های محلی: قصه‌های محلی فرهنگ ملت‌ها را به کودک می‌آموزد. درباره افراد برجسته ی جهان داستان‌های شنیدنی برای کودک بگویید.. او با همسان‌سازی با افراد دیگر سعی می‌کند خود را به سوی آنان سوق دهد. زندگی مشاهیر می‌تواند برای کودکان ( البته برای کودکان ناشنوا در سنین بالاتر ) منبع الهام بزرگی باشد.

 حرف‌های بعد از قصه: گفت‌وگوهای بعد از قصه می‌تواند شروعی برای کسب تجربیات جدید باشد و با سوالات مختلف از کودک او را به سمت یافته‌های جدید هدایت کنید. گاهی می‌تواند سوالات را از زبان اسباب‌بازی‌های او مطرح کنید.برای مثال خرس کوچولوی تو می‌پرسد چرا فیل در داستان آن‌گونه عمل کرد؟ بدین وسیله سبب رشد بخش تحلیلگر مغز او می‌شوید.

 قصه‌گویی، اندوخته عظیم انرژی و افکار خلاقانه را در کودک آشکار می‌کند. قصه‌گویی جرقه کوچکی است که درخشیدن شعله نبوغ را نوید میدهد.

نمایش : 

 نمایش : برای استفاده از این روش باید آشنایی کافی داشت. روش تدریس ایفای نقش، فعالیت‌هایی را در بر می‌گیرد که یادگیرندگان را تا پای واقعیت یا آنچه هست پیش می‌برد. ایفای نقش پلی است بین حرف و عمل. در جریان ایفای نقش، دانش‌آموزان موقعیت‌ها یا ایده‌ها و مهارت‌هایی را بررسی کرده و به کسب و فهم آن اقدام می‌کنند. روش تدریس ایفای نقش سبب فراگیری مهارتهای نوین، تحریک خلاقیت، بهبود ارتباطات و... می‌شود.

ایفای نقش یا نشان دادن خلاقیت: روشی است که برای تجسم عینی موضوعات و درسهایی که برای نمایش مناسب هستند، به کار می‌رود همچنین در این روش، دانش‌آموزان موضوعی را به صورت نمایشی کوتاه اجرا می‌کنند. یاد می‌گیرند که در رویارویی با انواع موقعیت‌ها اقدام کنند.مثلا یکی از داستان های درس فارسی را به صورت نمایش اجراکنند.

آنچه را کودکان در باره ی خاطرات وقایع روزانه یا تصاویر و نقاشیهای خود ساخته‌ می‌‌‌‌گویند .برای آن ارزش قایل شوید .این کار به او اعتمادبه نفس می بخشد.ازآن لذت می برد .از تکرار آن خسته نمی شود.وتداوم آن منجر به یادگیری می‌گردد.

خود نشان دادن :خود را مطرح کردن در جلو چشم دوستان یا دیگران نیز نوعی انگیزهی نمایشی است که هستند افراد یا کودکانی که می خواهند.حتی بدون برنامه قبلی نیز خود جوش در پارهای از موارد به معرفی یا نشان دادن خود بپردازند . ممکن است شیوه ی عملکرد این افراد مورد رضایت مربی یا معلم نباشد اما فرصت و میدان  دادن به این نوع افراد می‌تواند نتایج غیر منتظره به دنبال داشته باشد. که این هم از پیامد نمایش می تواند ظهور یابد.  

شعر کودک می تواند داستان ، آواز ،پند،موسیقی {چیستان ،زشت وزیباو...... باشد ازطبیعت بهره بگیرد  درحیطه ی دانش ودرک وفهم سروده شود. قهرمانانه، بلند پروازانه ،جانبخش،توصیفی،شناختی،ترکیبی ازخواب،خیال،واقعیت،خنده هوشیاری و....باشد .زبان وچشم کودک را بازتر نماید.درمحاوره وگفتگوهای کلامی آن را تکرار نماید.زودآن را یاد بگیرد .بیشتر آن را تکرار کند. درپس وپیش کردن چندان تفاوت نداشته باشد.

آشنایی با کتاب وکتاب خوانی(کودکان)  

.کتاب خواندن موجب تقویت حافظه ی یادگیری کلمات وواژه ها وشناخت مفاهیم و توانایی تسلط برمطالب وسخن خواهدشد واین کار شخص را وادار به بحث وجدل درمحافل و مکان ها خواهد کرد. و نهایتاَ گسترش دامنه ی لغات باعث کثرت الفاظ نیز خواهد شدواین کار نقش  بارزدر رشد زبان آموزی رانیز سبب خواهد گردید.

 عادت به کتاب خوانی را می توان قبل از ورود کودک به مدرسه یا مراکز اموزشی در خانه به او یاد داد

یکی از روشهای خوب درراستای یادگیری آسان وبهتر،عادت دادن یا یاد دادن کودکان به آشنایی باکتاب وکتاب خوانی است. ( باز و بستن کتاب توسط کـــودک کتاب خوانی است.) شاید گفته شود کودکان بدون آموزش چگونه کتاب خوانی را یاد بگیرند؟

کودک با عجله است می خواهد  زود بیابد و زود بداند و خواسته هایش زود بر آورده شوند...وزمانی که موفقیت را احساس کند برای  او لذت بخش است. و این کار جهشی است به سوی ایجاد انگیزه و میل به تغیـیــــــر نا خود آگاه. برای این کار به تقویت ،،راهنمایی، تلاش و تفکر نیاز دارد .واین نیروی پرورش باید در مدرسه ایجاد شود.

پیشنهاد می شود در برنامه درسی مدارس ساعت و زنگآشنایی با کتاب و کتابخوانی در نظر گرفته شود ایجاد اشتیاق .وآموزش کتاب خواندن بطو رمستقیم وبا هدایت آموزگار با شیوه ها و روشهای خاص کودکان انجام پذیرد.

راهکارهای آموزش انس با کتاب

الف: به شیوه ی سریالهای داستانی: یعنی خواندن قسمتی از کتاب واختصاص بقیه به زمانی دیگربهتر است این کار با شگرد خاص خود انجام پذیرد.

*به شیوه ی نقل واختصار : یعنی بازگو کردن داستان به طور خلاصه به صورت (گفتار یا نوشتار) و باز خوانی توسط  دانش آموز

پ:تصویر خوانی : این کار برای کودکان به مدرسه نرفته یا در پایه های اول و دوم وحتی بالاتر نیز به تناسب اثر بخشی خاص خود را دارد.در راستای یاد دادن آموزش زبان مادر ی ویا سایر زبان ها شیوه ای درست ، بسیار مهم واثر وبازدهی آن کاملاّامید بخش است.

ت:حرف زدن با تصاویرکتاب : این امر در  محاوره وتمرین زبان آموزی وایجاد احساس وبروز تخیلات در راستای آموزش و یادگیری بهتر انشا نویسی بسیار دخیل است.

ث: به شیوه کار بردی : یعنی خواندن برای انجام کار یا عمل به آن. براین اساس یعنی بعد از خواندن یک مطلب توانایی کشف یک مجهول یا ساخت یک شیء را داشته باشد.

ج: خواندن کتاب جهت ایجاد  احساس لذت آنی : مانند خواندن شعر،  سرود، نمایش همراه با کف زدن یا رقصیدن یا موزیک و.....

چ:دانش آموزان را به عضویت کتابخانه در آورید.با انجام این کار کتابهای بیشتر و بهتر در دسترس آنها قرار می گیرد.وبا خانه ی کتاب آشنا می شوند.

سعی کنید به کودکان یاد بدهید با انگشت اشاره مطالب را دنبال کنند.این کار موجب تمرکز ودقت کامل خواهد گردید.

د: اگر می دانید خسته نیست و خودش دوست دارد بارها وبارها یک کتاب تکراری را برایش بخوانید.این کار موجب مسلط شدن او خواهد شد.

ذ : به او یاد دهید به برچسب ها و نوشته های سر راهی هر چه بیشتر توجه کند .واورا در این کار تشویق و راهنمایی کنید.

اگر علاقه به کتاب خواندن ندارد به زور او را وادار نکنید.که موجب مقاومت و انزجار می شود. 

چ: مسابقه کتاب خوانی:در انجام این کار باید سرعت ودقت تفهیم را مد نظر قرار دهید..یعنی توانایی زودتر خواندن و بهتر فهمیدن و بازگو کردن .و پاداش ارزش گذاری برای آن را محسوس نمایید.

کودکان کتابخوان، به محیط اطراف تسلط بیشتری دارند. اعتماد به نفس بیشتر داشته و کتاب به آنها فرصت اندیشه ی بهتر را می‌دهد و بالاخره نگرش نوینی نسبت به جهان و اطرافیان پیدا می‌کنند.

با توجه به این مسأله، نکاتی را که باید در کتابخوانی و علاقمندی به کتاب در نظر گرفت عبارتند از...

 - نوزادان از بدو تولد نیاز به شنیدن دارند، خواندن لالایی را از آغاز برای آنها منظور کنید.و در مورد کودک ناشنوایمان این خواندن را قطع نکنیم و توجه او را به چهره ی  و لبان خود معطوف نماییم .

- از تصاویر اشیاء ملموس، کتاب تهیه کنید و برای آنها با صدای بلند در مورد آن اشکال و تصاویر صحبت کنید. (در صورت عدم دسترسی به کتاب‌های پارچه‌ای و مقوائی)

- هر روز در وقت معین کتابخوانی از روی تصویر را شروع کنید. 10ماهگی سن مناسبی برای کتابخوانی با تصویر است.

- کتاب‌های گوناگونی از نظر شکل ظاهر برای او انتخاب کنید. تا شدنی‌ها، یا کتاب‌هایی که از بالا و پایین باز می‌شوند.

- داستان‌هایی در مورد یک کودک یا حیوانات آشنا برای او جذاب هستند.

-  هرگز در صورت پاره کردن کتاب او را سرزنش نکنید کتاب را دوباره بچسبانید.

- هرگز از خط خطی کتاب نهراسید در 18 ماهگی او میل به خط خطی دارد. کاغذ و مداد شمعی در اختیارش قرار دهید.

- کودکان کتاب‌هایی را دوست دارند که ریتم داشته باشد. برای خواندن این کتاب‌ها، خودتان قبلاً کتاب را بخوانید و برا ی کودک ناشنوایتان این ریتم را با حرکات دست و ضربه خوانی توأم کنید.

- بچه‌های سه و چهار ساله، کتاب‌هایی را دوست دارند که شخصیت اصلی مشکلش را خودش حل کند.

- کتاب را وارد مسائل زندگیش کنید. به جانوران علاقه  دارد، برای او کتاب جانوران را بخوانید و...

- از نیروی خلاق خودتان استفاده کنید و شرایط قبل و یا بعد از کتاب را پر بار کنید. زمانی که دارد بیسکویت می‌خورد قصه موشی که تمام بیسکویت‌ها را خورد ، یا بعد از قصه کلاهی که باد آن را برد، ساختن یک کلاه با روزنامه‌های باطله و از هر بهانه ای برای جلب توجه او وایجاد علاقه ی وی به قصه استفاده کنید.

- کتاب را قبل از خواندن ، برای کودکتان  چند بار بخوانید.

- روی کلمه‌ها مکث کنید و آن را با احساس بخوانید.

- کودکان قصه‌های بلند را دوست ندارند.

- کودکان شخصیت‌های ملموس را می‌پسندند.

- قبل از خواندن چنانچه گمان می‌کنید، معنی لغتی را نمی‌فهمد و یا حیوانی را نمی‌شناسد آنها را حذف نکنید. بلکه در مورد آن صحبت کنید.

- کودک را به کتاب فروشی‌ها ببرید.

- برای قراردادن کتاب‌ها، جایی را از همان ابتدا مشخص کنید.

- به او کمک کنید تا قصه ی نقاشی‌اش را تعریف کند. آنرا بنویسید و برای او بخوانید.

- از مجلات قدیمی تصاویری را ببرید و به او کمک کنید تا کتاب تصویر بسازد.

- برای دیدن تلویزیون جدول زمانی تهیه کنید. تا فرصتی برای سایر فعالیت‌ها نیز باشد.

- ارزش‌ها و پیام‌های اخلاقی نباید به صورت دستوری و یا مستقیم باشد

- کتاب‌خوانی باید توأم با لذت باشد.

- خواندن با علاقه و درست، کلیدی است برای موفقیت در مدرسه.

- گاهی از او بخواهید قصه ی شنیده را تمام کند. مهم این نیست که چگونه تمام می کند، مهم بیان لغات است.

- هرگز از او نپرسید که کتاب چه پیامی داشت اما می‌توانید بپرسید که خوب بعد از آن چه شد؟ چرا و چگونه؟

                                                                                                                بوکان- سعدالدین خسروی

Mail:Khosravi6133@yahoo .com